İlçemiz Pursaklar ismi ve tarihi ile ilgili bir çok bilgiye ulaşmak mümkün. Bizde sizler için bu bilgileri bir araya getirerek biraz aydınlatmak istedik.
İLK İSİM BUSAKLAR
Pursaklar, Ankara-Çubuk arasında yer alan köylerin en eskilerinden biridir. Pursaklar isminin geçtiği en eski belge, Osmanlı döneminde 1530 yılında hazırlatılan tapu tahrir defteridir. Bu defterde ilçenin adı “Busaklar” olarak yer almaktadır. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü tarafından 1993 yılında 2 cilt olarak yayınlanan 438 numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri’nde ise iki Busaklar (Pursaklar) kaydı bulunmaktadır. Bunlardan biri köy olarak geçmekte ve o tarihte Çubuk kazasına bağlı olduğu görülmektedir. Busaklar isminin, defterin iki yerinde kayıtlı olması köyün yarısının tımar, diğer yarısının ise vakıf arazisi olarak ayrılmasından kaynaklanmaktadır.
İLK YERLEŞİM ESKİ KÖY CİVARINDA
Pursaklar’ın eski yerleşim yeri bugün “Eski Köy” diye tabir edilen yerdir. 1966 yılında Eski Köy’de meydana gelen bir heyelan yüzünden Devlet tarafından planlı olarak inşa edilen ve çoraklık mevkii de denilen şimdiki yerine taşınmıştır.
KAVACIK RİVAYETİ
Yukarıdaki kayıtların dışında Pursaklar’ın tarihçesiyle ilgili halkın anlattığı bazı rivayetler vardır. Buna göre şimdiki Pursaklar’ın Çubuk Ovası’nın kenarında Kavacık memba suyunun yanında kurulu olduğu, tahminen bundan 150-200 sene önce eşkıya baskısı ve zulmünden dolayı “Eski Köy” denilen yere taşındığı söylenmektedir. 438 numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri’nde “Kavacık” isimli bir köyün de kayıtlı olmasından bu rivayetin doğru olabileceği anlaşılmaktadır.
Pursaklar’ın 20. yüzyılın başlarında 30-40 haneli bir köy olduğu, Balkan Savaşı, 1. Dünya Savaşı ve İstiklal Savaşı’na çok sayıda asker gönderdiği, bu askerlerin büyük çoğunluğunun şehit düştüğü bilinmektedir.
PÜRSAKLAR (YAPRAK SAKLAR) İSMİ
Pursaklar isminin doğuşunda bir çok rivayet bulunmaktadır. Pursaklar Eski Muhtarı Kemal Çelik, eski zamanlarda Pursaklar’ın ormanlık alan olması nedeniyle Pür-saklar (yapraksaklar) denildiği bilgisini veriyor.
FİLSAKLAR
Ankara Savaşı’nın yapıldığı yer olarak bilinen Pursaklar, Moğolların fil ordusunun bu bölgede saklandığı konusunda iddialarda, önceleri “Filsaklar” olan bu bölgenin isminin, zamanla değişerek ilk önce “Pirsaklar” daha sonra da günümüzdeki adı ile “Pursaklar” olduğunu söyleniyor.
